C042 - Sublimacja jodu

Potrzebne materiały i przyrządy

1. Chemiczny zestaw nr 42.
2. Źródło ciepła (palnik spirytusowy – np. Chemiczny zestaw nr 39; maszynka elektryczna lub płaszcz grzejny)
3. Statyw laboratoryjny z łapą do probówek (np. Chemiczny zestaw nr 20)

Opisy doświadczeń

W zestawie znajduje się szklana, zatopiona z obu końców rurka, zawierająca niewielką ilość jodu. Poprzez łagodne ogrzewanie można zauważyć sublimację jodu, czyli przejście ze stanu stałego w gazowy z pomicięciem fazy ciekłej.
W celu przeprowadzenia demonstracji należy rurkę z jodem zamocować skośnie w łapie statywu (fot. 1) i umieścić pod nią źródło ciepła. W przypadku palnika spirytusowego należy początkowo umieścić rurkę z jodem wysoko nad płomieniem (20 cm) i ewentualnie zmniejszyć nieco wysokość, jeśli szybkość ogrzewania okaże się niewystarczająca. Jeśli źródłem ciepła jest palnik gazowy należy zachować jeszcze większą ostrożność, gdyż rurka może pęknąć podczas zbyt szybkiego ogrzania.

Tuż po rozpoczęciu ogrzewania w rurce pojawią się fioletowe pary jodu (fot.2) , które będą resublimować i osadzać się w postaci krystalicznej w chłodniejszej części rurki. Przy silniejszym ogrzewaniu można zaobserwować, że część jodu topi się - pokazuje to, że oba procesy są możliwe, ale sublimacja jest preferowana.

Po kilku - kilkunastu minutach łagodnego ogrzewania cały jod z dna rurki przemieści się do wyższej, chłodniejszej części (fot. 3,4).

Zestaw może być używany wielokrotnie. Jeżeli po resublimacji jod przywarł do ścianek rurki, to przy kolejnych pokazach ogrzewamy tą część rurki, w której aktualnie znajduje się jod i „przesuwamy" go w inne miejsce.
Uwagi dotyczące bezpieczeństwa: w przypadku stłuczenia zestawu należy przewietrzyć pomieszczenie i unikać wdychania par jodu. Resztki szkła i jodu należy zebrać, unikając kontaktu jodu ze skórą.

Wykorzystanie zgodnie z podstawą programową:
III etap edukacyjny, punkt 3., podpunkt 1)